SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS TÜRKİYE ULUSAL ENVANTERİNDE İLİMİZ ADINA KAYITLI OLAN UNSUR SAYISI 26’YA YÜKSELDİ
Somut Olmayan Kültürel Miras, UNESCO tarafından kabul edilen toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar biçiminde tanımlanmaktadır. Kuşaktan kuşağa aktarılan bu miras, toplulukların ve grupların çevreleriyle, doğayla ve tarihleriyle etkileşimlerine bağlı olarak, sürekli biçimde yeniden yaratılır ve bu onlara kimlik ve devamlılık duygusu verir; böylece kültürel çeşitliliğe ve insan yaratıcılığına duyulan saygıya katkıda bulunur.
Kısa adı UNESCO olan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı 17 Ekim 2003 tarihinde Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesini kabul etmiştir. Türkiye ise Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinin Uygun Bulunduğuna Dair Kanunla bu sürece dâhil olmuş ve 27 Mart 2006 tarihinde resmen taraf olmuştur.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, “Somut Olmayan Kültürel Miras” çalışmalarını yürüten icracı birim olarak 2006 yılından beri görev yapmaktadır. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi gereğince her taraf devlet, öncelikle koruma amacıyla kendi toprağı üzerindeki somut olmayan kültürel miras envanterini, kendi durumuna uygun olacak biçimde hazırlar ve güncelleştirir.
Sakarya’da ki envanter çalışmalarına ilk olarak 2008 yılında başlanmış, bu kapsamda İl Kültür ve Turizm Müdürlüğümüz tarafından “İl Tespit Komisyonu” oluşturulmuştur. Komisyon yılda iki kez toplanmakta ve çalışmalarını yürütülmektedir.
İl tespit komisyonu, Taraklı ilçemizin önemli bir kültürel değeri olan Hayır Pilavının ve Uğut Tatlısı Geleneğinin ilimiz adına Türkiye Ulusal Envanterine kabul edilmesi için 2022 yılında Bakanlığımıza teklif dosyası göndermiştir. Teklifimiz, Bakanlığımızın uzmanlar komisyonu tarafından yapılan değerlendirme sonucunda Türkiye Ulusal Envanterine alınmıştır. Böylece ilimizin 24 olan Somut Olmayan Kültürel Miras unsur sayısı 26’ya ulaşmıştır.
“Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanterine ilimiz adına yeni unsurlar kazandırılması konusundaki çalışmalarımız devam etmektedir.
UĞUT TATLISI
Uğut Tatlısı (Buğday Çimi Marmelatı); buğday ve sudan yapılan şekersiz bir tatlıdır. Bu tatlıda hiçbir tatlandırıcı kullanılmaz, tadını ve lezzetini kendi kıvamından almaktadır. Yöre halkı Uğut tatlısının isminin “öğütmek” kelimesinden geldiğini düşünmektedir. Tatlıda çoğunlukla Taraklı’da üretilen buğday (ekmeklik) kullanılır.
Uğut tatlısı; buğdayın çimlendirilmesi, taş dibekte dövülmesi, yıkandıktan sonra kazanlarda kaynatılmasıyla istenilen kıvama geldiğinde cam kavanozlara sıcak dolum yapılarak muhafaza edilen, marmelat kıvamında olan bir üründür.
Geçmişte Taraklı ilçesinde Hıdırellez şenliklerinde, düğün, bayram ve çeşitli anma törenleri gibi önemli günlerde ikram edilen bir tatlı olması ile bilinmektedir. Üretiminin uzun sürmesi, zahmetli ve ustalık becerisi gerektirmesinden dolayı imece şeklinde organize olan bölge insanı için birlik, beraberlik ve dayanışmayı temsil etmektedir.
Bölge yemek kültürünün önemli bir ürünü olan bu tatlı, Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yapılan başvuru sonucunda, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 27.07.2021 tarihinde “Taraklı Uğut Tatlısı” olarakta tescil edilmiştir.
HAYIR PİLAVI
Taraklı' da Hayır Pilavı, kış mevsiminden yaz mevsimine sağ salim çıkmanın şükrü, o yıl bol ve bereketli ürün elde edilmesinin duası, Taraklı insanının paylaşım ve dayanışma ruhunun bir yansımasıdır. Taraklı’ da hayır pilavları Hıdırellezden sonra başlar, her hafta bir köy ya da mahalle de yaklaşık iki ay boyunca devam eder. Cuma, Cumartesi veya Pazar günlerinden birinde yapılabilen hayır pilavları son yıllarda çoğunlukla il dışından gelenler ve çalışanlarında kolaylıkla pilava katılabilmesi amacıyla genellikle Pazar günü yapılmaya başlanmıştır. Hayır pilavının nerede ve ne zaman yapılacağı hoparlör ile yöre halkına duyurulur. Taraklı’ da hayır pilavı geleneğinin çok uzun yıllardan beri sürdürüldüğü bilinmektedir. Hayır pilavı çoğunlukla ağaçlık alanlar ile mezarlık, türbe gibi kutsal sayılan yerlerde ve komşu köylerin hayır pilavlarına katılabilmek içinde köyler arasında belli bir sırayla yapılmaktadır. Hayır pilavı organizasyonunda görev dağılımını köy muhtarı üstlenir. Muhtar aynı zamanda hayır için gerekli paranın ve malzemenin toplanmasından sorumludur. Hayır pilavı için gereken malzemeler köylüler tarafından karşılanmaktadır. Hane başına bir miktar para belirlenir ayrıca, köy kadınları birkaç gün önce yufka pişirip, yoğurt mayalamaktadır. Hayır pilavından bir gün önce pilavda kullanılacak kurbanlar kesilir. Gece boyunca etler pişirilir. Sabah hazır olan etler köylülerce pilava konulacak şekle getirilir. Sabahtan öğlene kadar pilavlar pişirilir. Hayır pilavına öğle namazı ile başlanır. Öğle namazından sonra bereketli bir tarım dönemi geçirebilmek için camide yağmur duası da yapılır. Duadan sonra misafirlere ağaçlarının gölgesine serilen örtüler üzerinde etli bulgur pilavı, yufka ve ayran ikram edilmektedir. Taraklı’ da ki hayır pilavlarının bazılarında pilav dağıtımdan sonra yöre halkı tarafından oldukça sevilen ata sporumuz güreşte yapılmaktadır. Güreş yörede oldukça ilgi görmekte hayır pilavı geleneğine renk katmaktadır. Güreş müsabakasının bitmesiyle birlikte köy halkı ve misafirler bir sonraki hayır pilavında görüşmek üzere köyden ayrılırlar.
